Propozycje dalszych działań dla inicjatywy Ratujmy Las Mokrzański [3 marca 2021]

4 lata ago
[3 marca 2021]
Propozycje dalszych działań dla inicjatywy Ratujmy Las Mokrzański
HCVF 6 w Lesie Mokrzańskim
Las Mokrzański, jak i niektóre okoliczne lasy, w ramach procedur certyfikacyjnych gospodarkę leśną w systemie FSC, został zakwalifikowany do kategorii lasów High Conservation Value Forests 6. Tym samym Las Mokrzański stał się ‘lasem kluczowym dla tożsamości kulturowej lokalnej społeczności’, co uprawnia tą społeczność lokalną do współdecydowania o sposobie zarządzania tym lasem.
Status HCVF 6 – prawa obywateli:
Sposób wyznaczania: Jedynym możliwym do przyjęcia kryterium jest opinia lokalnej społeczności – wyrażana w wypowiedziach, artykułach, wystąpieniach, petycjach bądź rozpoznana metodami komunikacji społecznej. Ta kategoria powinna być ustalana w porozumieniu z lokalnymi władzami na poziomie gmin; należy w toku certyfikacji stworzyć kwestionariusz, który będzie rozsyłany do gmin, a na miejscu wykładany do konsultacji z lokalną społecznością. Jeżeli gminy wskażą obszary leśne, które do tej kategorii powinny należeć, wraz z uzasadnieniem, obszary te będą desygnowane jako HCVF 6.
Sposób gospodarowania: Zagospodarowanie powinno uwzględniać wolę i opinię lokalnej społeczności. Nie powinno jednak stać w sprzeczności z możliwością zachowania pozostałych zidentyfikowanych wyższych wartości ochronnych lasu
Źródło: Dokument “Kryteria wyznaczania Lasów o szczególnych walorach przyrodniczych (High Conservation Value Forests) w Polsce” Lipiec 2006
Status HCVF 6- obowiązki leśników:
Wyznaczenie lasów HCVF 6: W oparciu o Najlepsze dostępne informacje Organizacja jest zobowiązana wyznaczyć jako HCVF 6, co do których wykazane zostały krytyczne wartości dla tradycyjnej tożsamości kulturowej lokalnej społeczności
Sposób gospodarowania: Wyznaczenie obszaru HCVF 6 nie musi oznaczać trwałego wyłączenia tego obszaru z gospodarki leśnej, ale gospodarka leśna powinna być wdrożona w taki sposób, aby angażować lokalną społeczność w planowanie działań, zwłaszcza pozyskania drewna, oraz organizować spotkania z lokalną społecznością na temat zakresu planowanych działań zarządczych na obszarach HCVF 6
Zgodnie z Krajowym Standardem Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce, zarządcy lasu są zobowiązani unikać wszelkich działań na obszarach HCVF 6, które mogłyby spowodować utratę wartości kluczowych dla tradycyjnej tożsamości kulturowej lokalnej społeczności (obszary o znaczeniu kulturowym, przyrodniczym, ekonomicznym lub religijnym zidentyfikowane we współpracy z Gminą)
Źródło: Interpretacja Krajowego Standardu Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce INT-FSC-STD-POL-01-2013_01
Sposób ochrony Lasu Mokrzańskiego, mającego status HCVF 6:
I. Zdefiniowanie obszarów o wysokich wartościach ochronnych i ich formalna ochrona
Na początek trzeba zdefiniować wysokie wartości ochronne Lasu Mokrzańskiego. Ponieważ to one są przedmiotem ochrony w lesie mającym status HCVF 6. Do wysokich wartości ochronnych lasów o statusie HCVF 6 zaliczamy obszary o znaczeniu:
  • kulturowym,
  • przyrodniczym,
  • ekonomicznym,
  • religijnym,
  • miejsca, zasoby, siedliska i krajobrazy o znaczeniu kulturowym, archeologicznym, lub historycznym i/lub istotnym znaczeniu kulturowym, ekologicznym, ekonomicznym lub religijnym/uświęconym dla tradycyjnej kultury lokalnych społeczności lub ludności rdzennej , zidentyfikowane poprzez zaangażowanie tych społeczności lub ludności rdzennej.
Sposób definiowania wysokich wartości ochronnych: Wysokie wartości ochronne są definiowane poprzez zaangażowanie społeczności lokalnych lub ludności rdzennej.
Źródło: Słownik Pojęć FSC (FSC-STD-01-002)
Kto może rozpocząć definiowanie obszarów o wysokich wartościach ochronnych:
Zaangażowana strona.
Definicje:
a. Społeczności lokalne: Społeczności dowolnej wielkości występujące na obszarze Jednostki gospodarowania lub sąsiadujące z nią, a także te, które są wystarczająco blisko, by wywrzeć znaczący wpływ na gospodarkę lub wartości przyrodnicze Jednostki gospodarowania lub by działania Jednostki gospodarowania wpływały na ich gospodarkę, prawa i środowisko życia.
b. Zaangażowana strona: Jakakolwiek osoba, grupa osób lub podmiot, który podlega lub może podlegać wpływom działalności Jednostki Gospodarowania. Przykłady obejmują, ale nie ograniczają się (np. w przypadku właścicieli gruntów położonych w dole cieków) do osób, grup lub podmiotów zlokalizowanych w sąsiedztwie Jednostki Gospodarowania. Przykładu zaangażowanych stron:
  • Społeczności lokalne
  • Ludność rdzenna
  • Pracownicy
  • Mieszkańcy lasu
  • Sąsiedzi
  • Właściciele gruntów położonych w dole cieków
  • Lokalni przetwórcy
  • Lokalne przedsiębiorstwa
  • Posiadacze praw własności i użytkowania, w tym właściciele gruntów
  • Organizacje uprawnione do działania lub działające w imieniu zaangażowanych stron, na przykład organizacje pozarządowe zajmujące się kwestiami społecznymi i przyrodniczymi, związki zawodowe itd.
c. Wartości przyrodnicze: Poniższy zestaw elementów środowiska biofizycznego i ludzkiego:
  • funkcje ekosystemu (z uwzględnieniem sekwencji i magazynowania węgla)
  • różnorodność biologiczna
  • zasoby wodne
  • gleby
  • atmosfera
  • walory krajobrazowe (z uwzględnieniem wartości kulturowych i duchowych)
Źródło: Słownik Pojęć FSC (FSC-STD-01-002)
Sposób przypisywania powyższych wartości w Lesie Mokrzańskim: Rzeczywista wartość przypisywana powyższym elementom uzależniona jest od sposobu ich postrzegania przez ludzi i społeczeństwa
Źródło: Kryteria wyznaczania Lasów o szczególnych wartościach walorach przyrodniczych (High Conservation Value Forests) w Polsce.
Definicje:
a. Usługi ekosystemowe: Korzyści, które ludzie czerpią z ekosystemów. Obejmują one:
  • zaopatrywanie w pożywienie, produkty leśne i wodę,
  • usługi regulacyjne, takie jak regulacja w przypadku powodzi, suszy, degradacji terenu, jakości powietrza, klimatu i chorób
  • usługi wspierające takie jak tworzenie gleby i obieg składników odżywczych
  • usługi kulturowe i wartości kulturowe takie jak: rekreacyjne, duchowe, religijne i inne korzyści niematerialne
Źródło: Słownik Pojęć FSC (FSC-STD-01-002) (str. 12)
II. Odmrożenie statusu HCVF 6 Lasu Mokrzańskiego.
Scenariusz 1: Budowa grupy roboczej i przystąpienie do rozmów
Na podstawie pisma Urzędu Miejskiego Wrocławia, stanowiącego o woli uznania Lasu Mokrzańskiego za HCVF 6, należy przystąpić do rozmów z samorządem na temat dalszego postępowania z Lasem Mokrzańskim, dla którego Urząd Miejski postanowił nadać status lasu kluczowego dla tożsamości kulturowej lokalnej społeczności.
Cel: Zbudowanie Grupy roboczej ma na celu wypracowanie poprzez uchwałę Rady Miejskiej trwałego sposobu uzgadniania z Lasami Państwowymi zakresu i metody zarządzania Lasem Mokrzańskim. W oparciu o uprawnienia stron zaangażowanych do współdecydowania o gospodarce leśnej w Lesie Mokrzańskim, należy opracować wspólną strategię myślenia o przyszłości tego lasu.
Problemy: W przypadku braku zainteresowania samorządu w zbudowanie Grupy roboczej, należy zgłosić jako społeczność lokalna- skargę na Urząd Miejski do firmy certyfikującej gospodarkę leśną w systemie FSC, powołując się na pismo Urzędu Miejskiego, stanowiące wolę uznania Lasu Mokrzańskiego za HCVF 6. Urząd Miejski Wrocławia żądając uznania Lasu Mokrzańskiego jako HCVF 6, staje się automatycznie stroną zaangażowaną. Brak współpracy pomiędzy społecznością lokalną a władzą lokalną reprezentującą tę społeczność lokalną w sprawie sposobu zarządzania Lasem Mokrzańskim będzie rozpatrzony przez zespół audytowy przy najbliższym (listopad 2021 r.) audycie gospodarki leśnej.
Scenariusz 2: Wniosek o rozpoczęcie uzgodnień prac w HCVF 6 ze społecznością lokalną poprzez zamieszczenie aktualnego Planu Gospodarczo- Finansowego na witrynie nadleśnictwa.
W przypadku trudności z utworzeniem Grupy roboczej, należy powołać się na pisma Lasów Państwowych w sprawie prowadzenia rozmów nad zakresem gospodarki leśnej w Lesie Mokrzańskim. W pismach tych leśnicy określili strony zaangażowane w sprawę Lasu Mokrzańskiego. Krajowy Standard Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce oraz jego interpretacja wskazują na wymogi stawiane wobec Lasów Państwowych:
  • Zagospodarowanie powinno uwzględniać wolę i opinię lokalnej społeczności. Nie powinno jednak stać w sprzeczności z możliwością zachowania pozostałych zidentyfikowanych wyższych wartości ochronnych lasu;
  • Wyznaczenie obszaru HCVF 6 nie musi oznaczać trwałego wyłączenia tego obszaru z gospodarki leśnej, ale gospodarka leśna powinna być wdrożona w taki sposób, aby angażować lokalną społeczność w planowanie działań, zwłaszcza pozyskania drewna, oraz organizować spotkania z lokalną społecznością na temat zakresu planowanych działań zarządczych na obszarach HCVF 6;
  • Zgodnie z Krajowym Standardem Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce, zarządcy lasu są zobowiązani unikać wszelkich działań na obszarach HCVF 6, które mogłyby spowodować utratę wartości kluczowych dla tradycyjnej tożsamości kulturowej lokalnej społeczności (obszary o znaczeniu kulturowym, przyrodniczym, ekonomicznym lub religijnym zidentyfikowane we współpracy z Gminą).
Cel: Rozpoczęcie formalnych rozmów nad sposobem zarządzania Lasem Mokrzańskim, w sposób jaki jest wymagany wobec posiadacza certyfikatu- Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, określony w Krajowym Standardzie Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce. Sposób ten ma uwzględniać wymogi stawiane wobec Lasów Państwowych.
Scenariusz 3: Budowa szkieletu wartości ochronnych i zapełnianie go tymi wartościami
Las Mokrzański mając status lasu kluczowego dla tożsamości kulturowej lokalnej społeczności HCVF 6 – podlega ochronie i modyfikacji gospodarki leśnej, zgodnie z wymogami stawianymi Lasom Państwowym. Ochronie podlegają wysokie wartości ochronne, które powinny zostać zdefiniowane przez zaangażowane strony. Trzeba pochylić się nad wszystkimi walorami Lasu Mokrzańskiego oraz wszystkimi stronami, które mogą być zaangażowane. Warto stworzyć szkielet wysokich wartości ochronnych, który będzie zawierał puste kategorie wartości ochronnych. Spis proponowanych wysokich wartości ochronnych był już wymieniony powyżej tutaj: Sposób ochrony lasu mającego status HCVF 6: II. Zdefiniowanie obszarów o wysokich wartościach ochronnych i ich ochrona
W celu zdefiniowania wysokich wartości ochronnych, warto przeprowadzić ankietowanie wśród społeczności lokalnej. Ankieta powinna zawierać listę przykładowych wysokich wartości ochronnych. Mogą to być np:
Wartość przyrodnicza 1: Puszczańskie pochodzenie Lasu
Wartość przyrodnicza 2: siedliska Natura 2000 w doskonałym i dobrym stanie zachowania
Wartość przyrodnicza 3: ekosystemy skrajnie rzadkie i ginące w skali Europy
Wartość przyrodnicza 4: gatunki puszczańskie i wskaźnikowe dla lasów pierwotnych
Wartość przyrodnicza 5: sędziwe drzewa objęte ochroną prawną i projektowane do ochrony prawnej
Wartość przyrodnicza 6: 100- 150 letnie stare lasy o charakterze puszczańskim. Pozostałość pierwotnej Puszczy Galindzkiej.
Wartość przyrodnicza 7: Rozproszona retencja wodna Lasu, zasilająca zasoby wód podziemnych zlewni wododziału I rzędu, które są ważnym źródłem wody pitnej dla mieszkańców.
Usługi ekosystemowe: Rzeczywista wartość przypisywana poniższym elementom uzależniona jest od sposobu ich postrzegania przez ludzi i społeczeństwa- (Słownik Pojęć FSC, str. 12).
Usługi ekosystemowe:
  • usługi regulacyjne (regulacja zasobów wodnych- wododział I rzędu i retencja rozproszona);
  • zdrowe powietrze, mikroklimat, cień starego lasu;
  • zaopatrzenie w produkty leśne – grzyby jadalne;
  • usługi kulturowe i wartości kulturowe jak: rekreacyjne, duchowe („Kąpiele leśne”), religijne,
  • inne niematerialne (integracja w lesie, krajobraz starego lasu, kultura fizyczna, usługi edukacyjne – ptaki i ekosystemy, ekologia lasu, botanika, aspekty kulturowe- fotografia, pozostałości dawnego osadnictwa, archeologia, dźwięki lasu, historia i wojskowość, budowanie odpowiedzialności społecznej za las, historia i kultura okolic);
  • Zasoby wodne- zbiorniki retencyjne i punkt czerpania wody;
  • Atmosfera – zdrowe powietrze, klimat;
  • Walory krajobrazowe (w tym wartości kulturowe: duchowe, rekreacyjne, religijne, turystyka).
Zdefiniowanie stron, które mogą być zaangażowane:
Mogą to być między innymi:
  • Nadleśnictwo, Gmina, Urząd Miejski, Starostwo Powiatowe
  • Powiatowa Rada Działalności Pożytku Publicznego
  • Uniwersytet III Wieku. Klub Seniora
  • Fundacje i stowarzyszenia ekologiczne, kulturowe, historyczne, sportowe, wsparcia i pomocy społecznej, integracji
  • Grupy nieformalne: fotograficzne, Nordic Walking, MTB
  • Powiatowy Zespół Obsługi Szkół i Placówek Oświatowych
  • Centrum Profilaktyki Uzależnień i Integracji Społecznej
  • Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
  • Brygady Zmechanizowane, Wojska Obrony Terytorialnej
  • Towarzystwa Miłośników Lasu, Miasta, Regionu
  • Zakład Aktywności Zawodowej
  • Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów
  • Dom Pomocy Społecznej
  • Szkoły Podstawowe, licea, uczelnie (zajęcia w lesie dla uczniów, studentów, badania)
  • Zespoły ludowe integrujące starszych ludzi
  • Pisarze, artyści, malarze
Cel: Zdefiniowanie stron zainteresowanych oraz wysokich wartości ochronnych pozwoli na ich formalną ochronę poprzez zmianę sposobu zarządzania Lasem Mokrzańskim.
III. Spotkania uzgadniające plany gospodarcze i zarządzanie lasem przy udziale społeczności lokalnej
Leśnicy są zobowiązani do organizowania spotkań ze społecznością lokalną, w celu uzgodnienia sposobu zarządzania Lasem Mokrzańskim mającym status HCVF 6. W trakcie tych uzgodnień leśnicy są zobowiązani przestrzegać wymogi stawiane wobec Lasów Państwowych przez Krajowy Standard Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce. Niespełnianie tych wymogów grozi wniesieniem Polecenia Działań Korygujących przez zespół audytowy a w przypadku dalszego łamania Standardu, zawieszeniem certyfikatu dla całej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu.
IV. Ewaluacja zarządzania Lasem Mokrzańskim – audyty gospodarki leśnej
Audyty gospodarki leśnej są wykonywane przez akredytowane do tego celu jednostki certyfikujące. W przypadku Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, taką jednostką jest firma NEPCon. Jednostka certyfikująca inaczej zwana CAB (Conformity Assessment Bodies), pierwszego dnia audytu wykonuje próbkowanie, które ma na celu wyłonienie tych nadleśnictw, które będą podlegać kontroli. Przed przystąpieniem CAB do audytu, zaangażowane strony powinny zgłosić do niej swoje uwagi i skargi dotyczące sposobu zarządzania Lasem Mokrzańskim. Takie uwagi i skargi zadecydują o wyborze Nadleśnictwa Miękinia do audytu kontrolnego. Wszelkie wykryte przez CAB niezgodności z wymogami stawianymi wobec Lasów Państwowych, posłużą do oceny zgodności gospodarki leśnej prowadzonej w Jednostce Gospodarowanie (RDLP we Wrocławiu) z Krajowym Standardem Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce. W przypadku wykrycia niezgodności, audytorzy wnoszą Pierwszorzędną Niezgodność lub Drugorzędną Niezgodność oraz nakładają Polecenia Działań korygujących (PDK), na których naprawę Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu będzie miała od 6 do 12 miesięcy. Termin ten, jest jednak zależy od decyzji zespołu audytowego CAB. Niezastosowanie się przez Lasy Państwowe do PDK, spowoduje zawieszenie certyfikatu FSC a tym samym zerwanie umów handlowych z odbiorcami drewna, którzy wytwarzają produkty tylko z drewna pochodzącego z odpowiedzialnych źródeł, od dostawców posiadających certyfikat FSC.
Pozostałe aspekty ochrony Lasu Mokrzańskiego:
I. Rębnie gniazdowe – zachowanie powierzchni międzygniazdowych i sposób odnowienia lasu
Rębnie gniazdowe są wykonywane poprzez otwarcie kilku “niewielkich powierzchni zrębowych” na wcześniej zaplanowanej powierzchni manipulacyjnej, zwykle do 0,5 ha. W dalszej kolejności sadzi się młode drzewka na tych zrębach. Po około 10- 15 latach, kiedy drzewka podrosną, wycina się resztę lasu pozostałego na powierzchni manipulacyjnej.
Warto zwrócić uwagę, jakimi gatunkami leśnicy zastępują wycięty las. Powinny być to gatunki grądowe a nie iglaste. Ponadto powinien powstać postulat oszczędzania gatunków grądowych podczas wycinki sosny. Postulat ten, powinien być częścią większej zmiany myślenia o potrzebach przebudowy monokultur sosnowych
II. Poszukiwanie drzew dziuplastych i biocenotycznych
Inwentaryzacja drzew biocenotycznych powinna przebiegać w oparciu o Instrukcję Ochrony Lasu, Standard FSC, Rozporządzenie w sprawie wymogów dobrej praktyki w gospodarce leśnej. Te trzy dokumenty zawierają wytyczne w sprawie zakazu lub ograniczenia wycinki drzew dziuplastych.
Nagromadzenie drzew dziuplastych w jednym miejscu (np. 50 drzew w jednym wydzieleniu leśnym) może być mocnym argumentem do wstrzymania wycinki drzew w takim wydzieleniu a nawet do zaniechania dalszej hodowli lasu. Ocena, czym jest dziupla jest uzależniona od definicji dziupli. Dziuplą jest zarówno otwór wykuty przez ptaki, jak i otwór powstały przez inne czynniki biotyczne lub abiotyczne, takie jak pęknięcie, szczelina mrozowa, wypróchnienie, guz po odłamanym konarze. Otwór może mieć kształt okrągły lub podłużnej szczeliny. Zasadność uznania otworu za dziuplę powinna uwzględniać jego przydatność dla ptaków i ssaków leśnych (w tym nietoperzy).
Wszelkie odnalezione drzewa należy oznaczyć w urządzeniu podręcznym GPS, poprzez pobranie koordynatów, pomiar pierśnicy drzewa, opis gatunku drzewa, opis przybliżonej wysokości na jakiej jest dziupla. Przykładowy kod stanowiska wpisany w urządzeniu podręcznym GPS: GB187DZIUP8M_AK, gdzie: GB- grab; 187- pierśnica; DZIUP- dziupla; 8M- wysokość zlokalizowanej dziupli; AK- Adam Kowalski
Dane o lokalizacji drzew dziuplastych należy wysłać do Nadleśnictwa Miękinia z podaniem przepisów stanowiących o potrzebie ich ochrony. W przypadku dużego nagromadzenia drzew dziuplastych, należy wystąpić o modyfikację gospodarki leśnej bądź odstąpienie od planowanych prac leśnych.
III. Trzebieże w siedliskach grądowych z sosną – powstrzymanie prac tam, gdzie nie trzeba usuwać sosny
Jeśli uważacie, że w ramach definiowania wysokich wartości ochronnych Lasu Mokrzańskiego, społeczność lokalna powinna wypowiedzieć się w kwestii zachowania lasów takimi jakie są, to wówczas możecie zignorować niżej opisaną propozycję.
Proponuję zweryfikować wszystkie lasy pod kątem stopnia degradacji (N1, N2, Z1, Z2 itd.) oraz obecności siedlisk przyrodniczych Natura 2000. Część lasów może być zbiorowiskami zastępczymi, które będą ulegały samoistnej przebudowie w bardzo długim okresie czasu. Przebudowa ta, będzie polegała na wypadaniu sosny i wchodzeniu gatunków grądowych, typowych dla gleb w Lesie Mokrzańskim. Można leśnikom narzucić wolę społeczności lokalnej w ramach rozmów nad sposobem gospodarowania Lasem Mokrzańskim – niestandardowe metody hodowli lasu. W Lesie Miejskim pod Giżyckiem- leśnicy ugięli się pod presją społeczno- samorządową i w kilku wydzieleniach odstąpili od rębni na rzecz usunięcia tylko górnego iglastego piętra lasu, z pozostawieniem dolnego liściastego, grądowego piętra.
IV. Enklawa ze starymi dębami
Dla tego miejsca, wydaje się rozsądne pozostawienie lasu do naturalnych procesów. Te stare dęby są również pozostałością dawnego Lasu Mokrzańskiego i powinny być chronione jako wysoka wartość ochronna.
V. Odnowienie lasu sosną- niezgodność z siedliskiem
Narracja leśników o potrzebie przebudowy sosnowych monokultur w kierunku grądu, często nie ma odzwierciedlenia na gruncie. Wysoką wartością ochronną Lasu Mokrzańskiego powinien być sposób odnowienia zrębów, przeprowadzony zgodnie z siedliskiem.
VI. Uroczysko dębowe – Pierwotny Las Mokrzański
W tym miejscu mamy przykład tego, jak mógł wyglądać Las Mokrzański setki lat temu. Cały ten obszar powinien zostać wyłączony z hodowli lasu jako wysoka wartość ochronna Lasu Mokrzańskiego. Docelowo należy wpisać ten obszar do listy lasów referencyjnych. 

Autor: Adrian Grzegorz, Fundacja Las Naturalny

 

Projekt pn. „Wsparcie i profesjonalizacja ruchów obywatelskich walczących o swój las finansowany z grantu LUSH Charity”

Adrian Grzegorz

See author's posts