REKOMENDACJE DLA GRUPY STOWARZYSZENIE ŻYWICA [20 maja 2022]

[20 maja 2022]

[Stowarzyszenie Żywica]

Rekomendacje dla grupy Stowarzyszenie Żywica

I. Lasy referencyjne wyznaczone niezgodnie z kryteriami Standardu FSC, usuwanie lasów referencyjnych według kryteriów spoza Standardu FSC – oględziny wydzieleń 377A-n 377o.

Podczas spaceru mieliśmy możliwość zobaczenia lasów referencyjnych, które leśnicy z Nadleśnictwa Oborniki Śląskie wyznaczyli dla poszczególnych wydzieleń leśnych. Zobaczyliśmy też lasy, które zostały pozbawione statusu referencyjności ze względu na uwarunkowania “infrastrukturalne” i “presję społeczną”.

Krajowy Standard Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce zawiera jasne kryteria wyznaczania lasów referencyjnych.

Strefy ochronne i powierzchnie ochronne:

Standard FSC definiuje nadrzędną grupę w której znajdują się także lasy referencyjne: są to strefy ochronne i powierzchnie ochronne, których rozmiar i położenie ma być odpowiednie dla zapewnienia ciągłej obecności rzadkich i zagrożonych gatunków i ekosystemów referencyjnych.

Standard FSC zawiera katalog wyżej wspomnianych rzadkich i zagrożonych gatunków i potencjalnych ekosystemów referencyjnych: są to: stanowiska gatunków objętych ochroną ścisłą, gatunki z czerwonej księgi, gatunki wpisane na oficjalne listy gatunków chronionych, rzadkie siedliska z Załącznika 1 i gatunki priorytetowe z Załącznika 2 Dyrektywy Siedliskowej UE, gatunki wymienione w Załączniku 1 UE, rzadkie siedliska z załącznika 1 Dyrektywy Ptasiej UE.

Standard FSC podaje przykłady wyznaczania stref ochronnych i powierzchni ochronnych: mogą one stanowić powierzchnie nieleśne, mogą zawierać mokradła, powierzchnie otwarte i mogą spełniać różne cele (np. mogą być zlokalizowane na zboczach podatnych na erozję, w celu ochrony zasobów wodnych).Standard FSC zastrzega jeden warunek w powoływaniu stref ochronnych i powierzchni ochronnych: w każdym przypadku, ich wyznaczanie musi być uzasadnione przede wszystkim dążeniem do maksymalizacji ochrony bioróżnorodności w jednostce gospodarowania.

Ekosystemy referencyjne:

Standard FSC definiuje szczegółowo sposób wyznaczania ekosystemów referencyjnych: zarządzający lasami powinien wyznaczyć przykłady istniejących w krajobrazie ekosystemów. Jako ekosystemy referencyjne należy wyznaczać powierzchnie w stanie naturalnym lub maksymalnie zbliżonym do naturalnego.

Kto wyznacza ekosystemy referencyjne:

Standard FSC określa zarządcę lasów, jako podmiot, który wyznacza ekosystemy referencyjne. Jednak wybór obszarów leśnych objętych ochroną ma być prowadzony w oparciu o rozpoznanie kluczowych walorów biologicznych, między innymi poprzez konsultacje z jednostkami naukowymi, organizacjami przyrodniczymi i samorządami.

Czego nie wolno robić w ekosystemach referencyjnych:

Standard FSC określa obostrzenie zakazu pozyskiwania drewna na obszarach wyznaczonych jako ekosystemy referencyjne.

Czym jest pozyskanie drewna:

Ogół czynności związanych ze ścięciem drzewa i uzyskaniem surowca drzewnego z poszczególnych jego części (z pnia, korony i karpy) oraz manipulowaniem tego surowca na określone sortymenty drzewne. (źródło: GUS)

Dodatkowo Słownik Pojęć FSC zawiera jasno sprecyzowaną definicję lasów referencyjnych:

Są to fragmenty Jednostki Gospodarowania (Nadleśnictwo wg. Słownika Pojęć FSC- przyp. red.) wyznaczone w celu zachowania lub przywrócenia ekosystemu, który naturalnie występowałby w tym regionie geograficznym.

Jak wygląda poprawnie wyznaczony ekosystem referencyjny (subiektywna ocena Fundacji Las Naturalny):

1. Nadleśnictwo przystępuje do zgeneralizowanego wyznaczenia fragmentów obszaru, którym zarządza. Nadleśnictwo wyznacza tylko takie ekosystemy, które naturalnie występowałyby w tym regionie geograficznym. W tym celu, nadleśnictwo posługuje się np. mapą roślinności potencjalnej Jana Marka Matuszkiewicza.
2. Nadleśnictwo przystępuje do rozpoznania kluczowych walorów biologicznych. W tym celu dodatkowo konsultuje się (formalnym trybem, poprzez wysłanie pism zapraszających do konsultacji) z jednostkami naukowymi, organizacjami społecznymi i samorządami.
3. Nadleśnictwo przystępuje do wyznaczenie ekosystemów referencyjnych według szczegółowych kryteriów:

• przykłady istniejących w krajobrazie ekosystemów. Powierzchnie w stanie naturalnym lub maksymalnie zbliżonym do naturalnego;
• rozmiar i położenie ekosystemów ma być odpowiednie dla zapewnienia ciągłej obecności rzadkich i zagrożonych gatunków i ekosystemów referencyjnych;
• wyznaczanie musi być uzasadnione przede wszystkim dążeniem do maksymalizacji ochrony bioróżnorodności w jednostce gospodarowania;
• mogą one stanowić powierzchnie nieleśne, mogą zawierać mokradła, powierzchnie otwarte i mogą spełniać różne cele (np. mogą być zlokalizowane na zboczach podatnych na erozję, w celu ochrony zasobów wodnych);
• stanowiska gatunków objętych ochroną ścisłą, gatunki z czerwonej księgi, gatunki wpisane na oficjalne listy gatunków chronionych, rzadkie siedliska z Załącznika 1 i gatunki priorytetowe z Załącznika 2 Dyrektywy Siedliskowej UE, gatunki wymienione w Załączniku 1 UE, rzadkie siedliska z załącznika 1 Dyrektywy Ptasiej UE.

Jak wygląda niepoprawnie wyznaczony/ zarządzany ekosystem referencyjny:

1. Nadleśnictwo wyznaczyło jako ekosystemy referencyjne, istniejące formy ochrony przyrody, np. rezerwaty.

Jest to sprzeczne z wymogiem dążenia do maksymalizacji ochrony bioróżnorodności w Jednostce Gospodarowania (Słownik Pojęć FSC). W większości rezerwatów, ochrona bioróżnorodności stoi na maksymalnym możliwym w polskim prawie poziomie. Wyznaczenie ekosystemu referencyjnego w rezerwacie nie spowoduje, że ochrona bioróżnorodności w tym miejscu zostanie zwiększona.

2. Nadleśnictwo wyznaczyło jako ekosystemy referencyjne, mikrosiedliska wewnątrz lasu o powierzchni mniejszej niż przebieg granic wydzielenia leśnego, lub o powierzchni poniżej 0,1 ha.

Rozmiar i położenie ekosystemów ma być odpowiednie dla zapewnienia ciągłej obecności rzadkich i zagrożonych gatunków i ekosystemów referencyjnych. Wyznaczenie ekosystemów referencyjnych ma przebiegać w sposób, który zapewni przestrzeń życiową i warunki do przetrwania i rozmnażania się osobników bądź populacji gatunków w całej Jednostce Gospodarowania. Odosobnione małe fragmenty ekosystemów referencyjnych pośród zrębów, nie spełniają wymogu zapewnienia ciągłej obecności rzadkich i zagrożonych gatunków.

3. Nadleśnictwo usuwa status poprawnie wyznaczonego ekosystemu referencyjnego w ramach konsultacji

O ile powierzchnia wyznaczona jako ekosystem referencyjny, jest w stanie naturalnym lub maksymalnie zbliżonym do naturalnego lub/oraz na powierzchni, na której jest wyznaczony ekosystem referencyjny, bezpowrotnie i bez możliwości samoczynnego odtworzenia poprzez działanie procesów naturalnych zniknęły:

• stanowiska gatunków objętych ochroną ścisłą, gatunki z czerwonej księgi, gatunki wpisane na oficjalne listy gatunków chronionych, gatunki wymienione w Załączniku 1 UE;
• rzadkie siedliska z Załącznika 1 i gatunki priorytetowe z Załącznika 2 Dyrektywy Siedliskowej UE, , rzadkie siedliska z załącznika 1 Dyrektywy Ptasiej UE;

o tyle pozbawienie powierzchni statusu ekosystemu referencyjnego jest sprzeczne ze Standardem FSC.

4. Nadleśnictwo usuwa status poprawnie wyznaczonego ekosystemu referencyjnego w ramach konsultacji bądź odrzuca ekosystemy referencyjne proponowane w ramach konsultacji przez jednostki naukowe, organizacje przyrodnicze i samorząd, powołując się na względy infrastrukturalne (obecność linii energetycznych) bądź społeczne (penetracja lasu przez ludzi) i zapewnienie względów bezpieczeństwa ludzi, mienia i infrastruktury.

Standard FSC nie zabrania Jednostce Gospodarowania ingerencji w ekosystemy referencyjne o ile ingerencja nie ma charakteru pozyskania drewna. Nadleśnictwo może obalać drzewa zagrażające bezpieczeństwu osób, mienia, infrastruktury drogowej, infrastruktury energetycznej, pod warunkiem dopełnienia obowiązku nie pozyskiwania drewna. Wycinka drzew zagrażających i ich pozostawienie na miejscu nie jest pozyskaniem drewna.

Jak nadleśnictwo może gospodarować ekosystemami referencyjnymi:

1. Obowiązuje zakaz pozyskiwania drewna na obszarach wyznaczonych jako ekosystemy referencyjne. Pozyskaniem drewna jest ogół czynności związanych ze ścięciem drzewa i uzyskaniem surowca drzewnego z poszczególnych jego części (z pnia, korony i karpy) oraz manipulowaniem tego surowca na określone sortymenty drzewne. Pozyskaniem drewna nie jest wycinka drzew i pozostawienie go na miejscu.

Co należy zrobić:

Jednostka organizacyjna PGL LP jest skonfliktowana w kwestii obecności zapisów dotyczących lasów referencyjnych w opracowywanym nowym Standardzie FSC dla Polski. Należy skierować wniosek do centrali FSC w Bonn o wystosowanie oficjalnej interpretacji Krajowego Standardu Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce, prosząc o poddanie powyższej analizy pod interpretację. Należy zlecić skierowanie powyższego wniosku dla zespołu projektowego.

Oczekiwane rezultaty:

Uregulowanie sprawy ekosystemów referencyjnych w Polsce. Ujednolicenie zasad wyznaczania ekosystemów referencyjnych dla całej Polski. Zapewnienie trwałości już wyznaczonych poprawnie ekosystemów referencyjnych. Utrwalenie wzorca lasu referencyjnego, jako tego, który funkcjonuje bez hodowli lasu. Usunięcie niepoprawnie wyznaczonych ekosystemów referencyjnych z powierzchni stanowiących najwyższe formy ochrony przyrody.

II. Rozmowy z nadleśniczym o wycince drzew na powierzchniach pozbawionych ochrony jako ekosystemy referencyjne.

Wasza grupa ma dobre relacje z miejscowym nadleśniczym. W rozmowach z nadleśniczym udaje się powstrzymać od wyrębu cenne wydzielenia leśne. Ekosystemy referencyjne są wyznaczane w wyniku dobrowolnego przystąpienia Organizacji (Słownik Pojęć FSC) do certyfikacji w systemie FSC. Istnieją jednak odpowiedniki/ środki zastępcze dla ekosystemów referencyjnych w polskim prawie. Mają one umocowanie w ustawie o lasach i Instrukcji Urządzenia Lasu. Są to:

• gospodarstwa specjalne (w których gospodarka leśna jest zaniechana w wyniku uwarunkowań naukowo-badawczych, przyrodniczych bądź nieopłacalności technologii prac)
• lasy ochronne – fragmenty rodzimej przyrody (gdzie zgodnie z katalogiem zakazów zawartym w rozporządzeniu w sprawie lasów ochronnych, można wprowadzić zakaz pozyskania drewna)

Co należy zrobić:

Opierając się na dobrych relacjach z nadleśniczym, trzeba z nim uzgodnić dalszy sposób gospodarowania powierzchniami, które zostały w toku ostatnich konsultacji społecznych, pozbawione ochrony, jako ekosystemy referencyjne. O ile powierzchnie te nie miały statusu Gospodarstwa specjalnego, warto nakłonić nadleśniczego do objęcia ich tym statusem. Sprawdźcie wcześniej, czy te powierzchnie faktycznie spełniają kryteria ekosystemów referencyjnych.

Nadleśniczy w rozmowach prowadzonych z wami, deklaruje zaniechanie pozyskania drewna w tych powierzchniach. Być może tak jest, gdyż rzeczywistym powodem pozbawienia powierzchni ochrony, jako ekosystemów referencyjnych, jest skonfliktowanie PGL LP z ideą ekosystemów referencyjnych w nowym Standardzie FSC dla Polski.

Należy nakłonić nadleśniczego, żeby w ramach funkcjonowania zapisów o lasach ochronnych- fragmentach rodzimej przyrody; ustanowił takie lasy ochronne dla powierzchni, gdzie status ekosystemu referencyjnego został zdjęty w ramach ostatnich konsultacji.

Oczekiwane rezultaty:

Rzeczywista ochrona najlepiej zachowanych fragmentów lasów w Nadleśnictwie Oborniki Śląskie, do czasu opracowania nowego Planu Urządzenia Lasu.

III. Dowartościowanie ekosystemów referencyjnych pod kątem przyrodniczym. Sporządzanie raportów, wsparcie ekspertów.

Standard FSC jasno definiuje wymogi wyznaczania ekosystemów referencyjnych. Zostały one opisane powyżej. Trwałość ekosystemów referencyjnych jest uzależniona od ich jakości.

Co należy zrobić:

Posługując się wytycznymi w dziale “Jak wygląda poprawnie wyznaczony ekosystem referencyjny” i listami gatunków i siedlisk, należy prowadzić waloryzacje przyrodnicze pod kątem obecności tych siedlisk i gatunków. Wyniki waloryzacji przyrodniczych trzeba zestawiać w formie raportów, które będą następnie kierowane do Jednostki Gospodarowania, Organizacji, Jednostki certyfikującej (Słownik Pojęć FSC) i do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Oczekiwane rezultaty:

Zabezpieczenie już istniejących najlepiej zachowanych fragmentów lasów, przed pozbawieniem ich ochrony, jaką daje status ekosystemu referencyjnego.

IV. Jary i wąwozy w wydzieleniach 556p 556o 556m 556r 556k 556j. Lasy bukowe w wydzieleniach obok Grzybka

Zgodnie z ustaleniami podjętymi z miejscowym nadleśniczym, gospodarka leśna w tych wydzieleniach nie jest prowadzona bądź jest prowadzona w ograniczonym stopniu.

Co należy zrobić:

Należy utrwalić status ochronny tych wydzieleń poprzez nadanie im statusu Gospodarstwa specjalnego, powołanego ze względów nieopłacalności technologii prac i ze względów przyrodniczych. Należy nakłonić nadleśniczego do pozostawiania martwego drewna wielkowymiarowego, które samoczynnie wydziela się w tych wydzieleniach, bez cięcia na sortymenty i przeznaczenia do pozyskania przez społeczność lokalną.

Oczekiwane rezultaty:

Zapewnienie ochrony dla powyższych wydzieleń, do czasu opracowania nowego Planu Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Oborniki Śląskie. Martwe drewno wielkowymiarowe jest kluczowe dla chrząszczy saproksylicznych, mchów, gryzoni i ptaków.

V. Rozlewiska bobrowe w wydzieleniu 365A-f 365A-k

Bóbr europejski jest gatunkiem Dyrektywy Siedliskowej UE. Minister ds. Środowiska rekomenduje leśnikom stosowanie Podręczników metodycznych. Podręczniki zawierają informację na temat biologii, wymagań środowiskowych, przyczyn zagrożenia siedlisk i gatunków chronionych siecią Natura 2000, a także sposobu ich ochrony.

Co należy zrobić:

Należy zapoznać się ze szczegółowymi wytycznymi ochrony bobra w lasach, jakie są zawarte w Podręczniku. Należy zawnioskować do Nadleśnictwa o informację o środowisku:

• pisma w sprawie ochrony środowiska bądź inne działania wpływające lub mogące wpłynąć na elementy środowiska, czy też podjęte środki i działania, które mają na celu ochronę elementów środowiska,

w kontekście wykorzystywania przez Służby leśne Podręczników metodycznych.

Oczekiwane rezultaty:

Ochrona siedliska bobra europejskiego, w oparciu o istniejące i rekomendowane przez Ministra ds. Środowiska wytyczne.

VI. Nowy PUL nadleśnictwa Oborniki Śląskie

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych i Nadleśnictwo Oborniki Śląskie przystąpiły do opracowania nowego Planu Urządzenia Lasu. Potrzebujecie wiedzieć, na jakim etapie jest nowy PUL, kiedy i przez kogo będą projektowane prace gospodarcze, kiedy, do kogo i jak składać uwagi do nowego PULu. Waszym priorytetem wydaje się ochrona najcenniejszych fragmentów lasów, wykonywanie waloryzacji przyrodniczych, ochrona starych drzew, wąwozów i łęgów nadodrzańskich. Wasze działania mogą też objąć rzecznictwo wobec społeczności lokalnej, zaniepokojonej wycinką lasu w sąsiedztwie miejsca zamieszkania.

Co należy zrobić:

W projekcie osobą odpowiedzialną za współpracę z grupami w zakresie Planów Urządzenia Lasu, jest Piotr Klub. Skontaktuje się z wami w celu ustalenia harmonogramu tworzenia nowego PULu i terminu składania uwag.

Z mojej strony, mogę polecić zbudowanie nieformalnej ścieżki z Biurem Urządzenia Lasu i Geodezji Leśnej, w celu wysyłania im skonkretyzowanych postulatów dotyczących poszczególnych wydzieleń. Regionalny Oddział BULiGL niemal na 100 % zajmuje się przygotowaniem nowego PULu dla Nadleśnictwa Oborniki Śląskie, w tym projektowaniem prac gospodarczych i to do nich powinniście kierować swoje postulaty poprzez otwarcie ścieżki nieformalnej. Warto wcześniej uzgodnić tę ścieżkę z miejscowym nadleśniczym.

Oczekiwane rezultaty:

Otrzymacie pełne wsparcie w kwestii waszego udziału w projektowaniu nowego PULu. Będziecie wiedzieli, kiedy i jak składać postulaty. Ponadto, poprzez otwarcie nieformalnej ścieżki z BULiGL, już na bardzo wczesnym etapie będziecie mieć wpływ na to, jakie wskazówki gospodarcze zaprojektuje BULiGL w wydzieleniach leśnych, które chcecie chronić.

VII. Łęgi nadodrzańskie w wydzieleniu 447i – bardzo stare dęby

W tym wydzieleniu jest duże nagromadzenia starych dębów a roślinność runa może wskazywać na określone zbiorowisko roślinne lub/oraz siedlisko przyrodnicze Natura 2000.

Co należy zrobić:

Oprócz objęcia tych łęgów ochroną w formie ekosystemu referencyjnego lub/oraz Gospodarstwa specjalnego, warto przeprowadzić waloryzację przyrodniczą, która wykaże stopień degradacji siedliska w wyniku obniżenia poziomu wód gruntowych. Warto też sprawdzić, w jaki sposób są zarządzane wody podziemne.

W 2016 r. zawnioskowałem do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej o bazę danych przestrzennych wykonaną na zlecenie RZGW w Warszawie w ramach opracowania pt. “Budowa bazy danych elementów systemu przeciwdziałania skutkom suszy w zakresie systemów melioracyjnych na obszarze działania RZGW w Warszawie służących ograniczeniu skutków suszy na obszarach na suszę narażonych”. Należy sprawdzić w Regionalnym Zarządzie Wód Polskich, jakie są obecnie strategie, programy i projekty przeciwdziałania suszy, adaptacji do zmian klimatu.

Ponadto, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, prawdopodobnie posiada w swoich zasobach wyniki wieloletnich badań poziomu wód gruntowych. Warto zawnioskować do WIOŚ o dane tego typu.

Oczekiwane rezultaty:

Wiedza na temat jakości siedliska, pomoże wam dowiedzieć się, jakie są dla niego zagrożenia i kierować poprawne postulaty dotyczące jego ochrony. Wiedza na temat sposobu zarządzania wadami przez Wody Polskie, pozwoli wam wykryć trendy i zamiary na szczeblu krajowym, które mogą mieć wpływ na przyszłość tego wydzielenia leśnego i rosnących w nim wiekowych dębów. Wiedza na temat wieloletnich badań wykonywanych przez WIOŚ, pozwoli wam na wykrycie trendu spadku wód podziemnych i oszacowanie zagrożeń z tym związanych. Posiadając wiedzę, możecie kierować poprawne postulaty i budować kampanię medialną poruszającą kwestie klimatyczne, dotyczące infrastruktury przeciwpowodziowej i zagrożeń dla lasu.

VIII. Rzecznictwo: mieszkańcy/ społeczność lokalna i ochrona słabych przyrodniczo lasów, lecz cennych społecznie

Po mieszanych odczuciach, jakie mieliście w związku z prośbami mieszkańców o interwencję w sprawie ochrony lasu, który jest cenny społecznie ale nie koniecznie wartościowy przyrodniczo, trochę zniechęciliście się do dalszej pomocy mieszkańcom, zwłaszcza, że nie chcą oni osobiście udzielać się w wizjach terenowych organizowanych w ich sprawie.

Co należy zrobić:

Proponuję spotkać się online z grupą Alarm dla klimatu Piaseczno. Jest to prężnie działająca grupa, która osiąga istotne rezultaty w sprawie ochrony fragmentów lasów, cennych społecznie. Powinniście wymienić się doświadczeniami w sprawie współpracy z mieszkańcami i przysposobić umiejętności i narzędzia, jakie stosuje AdkP. Wasze działania, powinny rozwijać się w kierunku współpracy z lokalnym samorządem.

Oczekiwane rezultaty:

Współpraca z mieszkańcami umocowuje was w roli rzeczników społeczności lokalnej. Dzięki temu macie większy wpływ na osoby decyzyjne w nadleśnictwie, RDLP i w lokalnym samorządzie. Współpraca z lokalnym samorządem ułatwi wam w przyszłości powoływanie form ochrony przyrody, co do których decyzyjny jest samorząd.

IX. Analiza danych z RDOŚ/ pozyskiwanie danych i budowanie na ich podstawie własnej działalności

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska jest w posiadaniu zasobów o lokalizacji gatunków i siedlisk, w tym gatunków podlegających ochronie strefowej. RDOŚ prowadzi postępowania dotyczące derogacji wobec gatunków bobra, wydry, porostów, ptaków gnieżdżących się na drzewach przydrożnych. RDOŚ posiada listę podmiotów, które kiedykolwiek zgłosiły obserwację bądź lokalizację gatunków chronionych.

Co należy zrobić:

Należy zawnioskować do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o:

• lokalizację i przebieg granic stref ochrony ostoi ptaków;
• lokalizację gniazd ptaków podlegających ochronie strefowej;
• lokalizację siedlisk przyrodniczych;
• lokalizację gatunków chronionych zgłoszonych przez podmioty/ osoby prawne/ fizyczne do RDOŚ;
• lokalizację gatunków zinwentaryzowanych na zlecenie RDOŚ;
• decyzje na odstępstwa od zakazów wobec gatunków chronionych, wydane w okresie ostatnich 2-5 lat.

Oczekiwane rezultaty:

Posiadając wiedzę przyrodniczą, będziecie mogli wybrać priorytety swojej działalności, w tym obszary, na których skupicie swoją uwagę/zasoby/czas. Będziecie chronić miejsca i gatunki, które faktycznie wymagają wsparcia ze strony organizacji społecznych.

 

Wykonawca: Adrian Grzegorz, Fundacja Las Naturalny